دکتر علی صالحیان
توسعه و تعمیق عدالت قضایی در گرو تحقق اصل استقلال قضایی است. در جایی که این اصل به رسمیت شناخته شود، استقلال حرفه وکالت هم با مقاومت روبرو نمی شود. پس، نمی توان از لزوم تضمین حق های دفاعی و استقلال امر وکالت سخن گفت، اما مساله استقلال قضایی را نادیده انگاشت.
برجستگي نقش قوه‌قضاييه را مي‌توان در صيانت از مقوله حق‌ها و آزادي‌هاي فردي، اجتماعي، گروهي و سياسي دانست. به بيان ديگر، قوه قضاييه همان‌طور كه اصل 156قانون اساسي جمهوري اسلامي تصریح می کند، نهادي است كه به پشتيباني از حقوق فردي و گروهي مي‌پردازد. قوه‌قضائيه قوه اي است كه مسئولیت مهمی در تضمین کرامت انسانی، حقوق فردي، گروهي، اجتماعي و سياسي بر عهده دارد. دقيقا از همين طریق است که این قوه زمينه لازم را براي تحقق بخشيدن به عدالت مهيا مي‌سازد. پس در اين زمينه مي‌توان بر اين باور بود كه هدف اصلي قوه قضاييه تحقق بخشيدن به عدالت قضايي و تضمين قضايي حاكميت قانون است.
وانگهی، شرط اصلي كاميابي قوه قضاييه در انجام چنين رسالت بي‌نظيري بزرگداشت نظری و عملی يك اصل طلايي است. این اصل، اصل استقلال قوه قضاييه از ساير قوا است كه در قانون اساسي جمهوری اسلامی هم به آن اشاره شده است. در صدر اصل 156 به استقلال قوه قضاييه به صورت روشني اشاره شده است. منظور از استقلال، استقلال از سياست، قدرت و کانون های ثروت است. منظور از استقلال، استقلال رفتاري، تهذیب نفس و پرهيز از رذايل اخلاقي است كه در متون ديني ما نيز به آنها تصريح شده است.
حق های دفاعی را می توان حق های دفاع از حق نامید. پس، اهمیت حقهای دفاعی را باید در اهمیت حقهای بشری جستجو کرد. گرچه، در ظاهر امر حقهای دفاعی ممکن است جنبه شکلی و آیینی داشته باشند، اما چون بدون تضمین آنها حق های ماهوی قابلیت تضمین خود را از دست می دهند، نظامهای سیاسی-حقوقی باید در شناسایی و تضمین حداکثری حقهای دفاعی بکوشند. به عنوان مثال، حق برخورداری از وکیل یا نماینده در دادگاهها از جمله حقهای آیینی است که بدون آن ممکن است حق های ماهوی اصحاب دعوا با مخاطره روبرو شود. دقیقا، با چنین رویکردی است که برخی از نویسندگان حق های دفاعی را از ضرورت های جدی تضمین آزادی های بنیادی دانسته اند. این حق ها که حق دادخواهی نیز یکی از آنهاست، هم در امور ترافعی و هم در امور غیرترافعی اهمیت دارند. حق شنیده شدن(خواه به صورت کتبی، خواه به صورت شفاهی)، حق برخورداریِ برابر انسان ها از یاوری وکیل، نماینده یا مشاور و و انتخاب آزادانه آنها حتا در مراحل تحقیقات مقدماتی، تضمین آزادی بیان وکلا و مشاوران، اصل تقابلی بودن رسیدگی، اصل برابری سلاح ها و حق بر معاضدت های قضایی در صورت عدم تمکن، تفهیم اتهام یا شکایت ها به شخص با زبان قابل فهم برای او، داشتن مهلت معقول برای آماده کردن مقدمات دفاع، اجبار دادگاهها به ذکر ادله و مستندات حکم، امکان تعلیق اجرای حکم صادره در برخی از موارد، از جمله حق های دفاعی محسوب می شوند.
از این رو، حق برخورداری از معاضدت فنی (حقوقی)، اخلاقی و روانی وکیل را می توان از جمله حق های اساسی بشر در روزگار معاصر دانست، چه امروزه با توجه به توسعه غیرقابل تصور دانش حقوق، آگاهی از زوایای پنهان مباحث حقوقی برای اکثریت شهروندان ناممکن است. از این رو، محروم کردن ضمنی یا صریح و مستقیم و غیرمستقیم شهروند از دسترسی آزاد به وکلا را می توان از مصادیق بارز نقض حقوق بشر دانست.
“حق برخورداری از وکیل” گرچه در زمره حقوق دفاعی قرار گرفته است، اما تحدید یا نقض آن، حق های بنیادی تری مانند حق بر کرامت انسانی، حق بر برابری و آزادی را هم با آسیب های جدی روبرو می کند. پس، می توان گفت، امروزه بدون تضمین تمام عیار حق برخورداری از وکیل شالوده حق دادخواهی و حق دسترسی برابر به قاضی نیز در مخاطره قرار خواهد گرفت.
مفهوم “حق برخورداری از وکیل” مستلزم استقلال و آزادی عمل وکیل است. به دیگر، سخن تضمین این حق از سویی مستلزم نظام قضایی مستقل (دادگستری شایسته) و از سوی دیگر، نیازمند نظام مستقل و حرفه ای وکالت است. بی شک، مبانی و ادله مربوط به استقلال و بی طرفی قاضی را می توان درباره وکیل هم صادق دانست. استقلال وکلا نیز باید در ابعاد گوناگون ساختاری(سازمانی)، کارکردی و رفتاری تامین گردد. در این زمینه برخورداری وکیل از امنیت شغلی و مصونیت حرفه ای دارای اهمیت راهبردی است. استیفای کامل حقوق دفاعی با وضعیت شغلی نامطمئن و در فقدان مصونیت وکالتی امکان پذیر نیست. مداخلات بی رویه ارباب قدرت و سیاست در امور اداری-سازمانی وکالت یا در امور کارکردی-حرفه ای وکلا ناقض استقلال این حرفه محسوب می شود. وکیلی که هر آن با تهدید و توطئه ارباب قدرت مواجه باشد، چگونه می تواند مدعی برابری سلاح ها نزد دادگاه و قاضی باشد.
به جرات می توان گفت، تحقق هیچ کدام از اهداف پنجگانه و منویات عدالتگرایانه قانونگذار اساسی درباره قوه قضائیه مستقل و پشتیبان حقوق فردی و گروهی (اصل 156 ق.ا.ج.ا.ا.) بدون استقلال امر وکالت از امر سیاسی و قضایی امکان پذیر به نظر نمی رسد. وکیل و قاضی را باید دو بازوی پرتوان فرشته عدالت دانست که تضعیف هرکدام چهره نورانی عدالت را تیره و تار خواهد ساخت. ستردن غبار سیاست و خاکستر زر و زور و تزویر از چهره عدالت جز با استقلال قاضی و وکیل ممکن نیست. قاضی چگونه می تواند به تنهایی و بدون حضور وکلای دردآگاه، رسالت سترگ “احياي حقوق عامه و گسترش عدل و آزادي هاي مشروع” و “نظارت بر حسن اجراي قوانين” را به سرمنزل مقصود برساند؟
وکیل به مثابه دیدهبانی است که لگدمال شدن کرامت انسانی، نقض حق ها، تحدید آزادی ها و خودسری های اشخاص عمومی و خصوصی را با ادله کافی در مقابل وجدان قاضی قرار می دهد و از او می طلبد که ابرهای تیره را از مقابل خورشید عدالت به کناری زند. از این رو، می توان وکیل را مدافع حقوق شهروند و دیدبان حاکمیت قانون دانست.
روشن است، مدافع و دیدبانی که دانش، شجاعت، اقتدار و استقلال او را به تاراج برده باشند، یارای دفاع از “عدالت” و “حقوق عامه” را نخواهد داشت. “حسن اجرای قوانین” با مشارکت وکلای تیزبین در امر بازرسی و نظارت قابل حصول است. دولت، حتا با تاسیس دیوان عدالت، دیوان عالی کشور یا سازمان بازرسی کل کشور، به تنهایی قادر به اعمال چنین نظارتی نیست. آدام اسمیت پدر اقتصاد کلاسیک و بنیادگذار نظریه “دست نامرئی بازار” دولت را “تاجر خوبی” نمی دانست. اما پرسش ما این است که آیا دولت به تنهایی دادرس خوبی است؟ آیا دولت معلم خوبی است؟ …. آیا اساسا دولت مدیر خوبی است؟
به هر روی، دادگاهی که بدون حضور وکیل مستقل تشکیل شود، به حکمرانی مستبدی میماند که مرحوم علامه نائینی آن را مصداق بارز «لایسئل عما یفعل» دانسته است. پس، تضمین استقلال وکیل از یکسو، به تقویت استقلال قضایی می انجامد و از سوی دیگر خطر حکومت قضات را نیز به شدت کاهش می دهد. حکومت قضات که در تاریخ حقوق اساسی شواهد دردناکی درباره آنها ذکر شده است، با حضور وکلای آگاه و مستقل تعدیل می شود:
کوتاه سخن آنکه فلسفه استقلال کانونهای وکلا را باید در عینیت بخشیدن به حقهای دفاعی جستجو کرد. حقهایی که بدون تضمین عینی و عملی آنها تحقق دولت قانونمدار ناممکن به نظر میرسد. استقلال وکیل چهار سطح دارد: استقلال از نظم بیرونی (خودمختاری در تنظیم امور وکالتی)؛ استقلال در انتخاب موکل و اسباب و چگونگی نمایندگی کردن وی؛ استقلال سیاسی (استقلال از تاثیرات حکومت و پیگیری بی واهمه منافع موکل) و استقلال در تعقیب مقاصد جمعی.
24 نظرات
דירה דיסקרטית באשדוד
I need to to thank you for this great read!! I definitely loved every little bit of it. Ive got you saved as a favorite to check out new things you postÖ
דירות דיסקרטיות במרכז
Im pretty pleased to uncover this website. I wanted to thank you for ones time for this wonderful read!! I definitely enjoyed every part of it and i also have you saved as a favorite to look at new stuff in your web site.
נערות ליווי בחולון
Itís hard to come by experienced people for this topic, but you sound like you know what youíre talking about! Thanks
נערות ליווי בצפון
Very good blog post. I absolutely appreciate this website. Thanks!
נערות ליווי בתל אביב
Nice post. I learn something totally new and challenging on sites I stumbleupon everyday. It will always be exciting to read content from other writers and practice a little something from other sites.
niamorevip.com
I must thank you for the efforts you have put in penning this site. I really hope to view the same high-grade blog posts by you in the future as well. In fact, your creative writing abilities has encouraged me to get my very own website now 😉
beijing-playmate.com
You ought to be a part of a contest for one of the finest sites on the web. I am going to recommend this web site!
tet0uan.com
Greetings! Very useful advice in this particular article! It is the little changes that produce the largest changes. Thanks for sharing!
http://tzivoshashem.net/
You need to take part in a contest for one of the best sites on the web. I most certainly will highly recommend this web site!
https://niamorevip.com
This is the perfect webpage for everyone who wants to understand this topic. You understand so much its almost hard to argue with you (not that I personally will need toÖHaHa). You certainly put a new spin on a subject that has been discussed for a long time. Great stuff, just wonderful!
https://palestinecurrency.com
Next time I read a blog, Hopefully it wont disappoint me as much as this one. I mean, Yes, it was my choice to read through, nonetheless I truly believed you would have something interesting to talk about. All I hear is a bunch of moaning about something you could fix if you were not too busy searching for attention.
https://tzivoshashem.net/
Itís hard to come by experienced people about this subject, however, you sound like you know what youíre talking about! Thanks
rotemliss.com/
Nice post. I learn something new and challenging on blogs I stumbleupon every day. Its always useful to read through content from other writers and use a little something from their websites.
underanyascontrol.com
I must thank you for the efforts you have put in writing this blog. I really hope to check out the same high-grade content from you later on as well. In fact, your creative writing abilities has motivated me to get my own, personal website now 😉
palestinecurrency.com
An interesting discussion is worth comment. Theres no doubt that that you need to write more on this subject matter, it might not be a taboo matter but usually people dont speak about such subjects. To the next! Many thanks!!
tokyo-geishagirl.com
An interesting discussion is definitely worth comment. I believe that you should write more about this issue, it may not be a taboo subject but typically folks dont speak about these subjects. To the next! Kind regards!!
tziutzim.com
I was extremely pleased to discover this site. I need to to thank you for ones time for this particularly wonderful read!! I definitely loved every part of it and i also have you saved as a favorite to check out new stuff on your blog.
נערות ליווי בצפון
Can I simply say what a relief to uncover somebody that truly understands what they are discussing over the internet. You certainly know how to bring an issue to light and make it important. A lot more people must look at this and understand this side of your story. I was surprised that you are not more popular given that you most certainly have the gift.
דירות דיסקרטיות בנהריה
I was excited to uncover this site. I need to to thank you for your time for this particularly wonderful read!! I definitely savored every part of it and I have you saved to fav to see new stuff in your site.
https://www.israelxclub.co.il/
Good post. I learn something totally new and challenging on blogs I stumbleupon on a daily basis. Its always useful to read content from other authors and practice something from their websites.
https://israelnightclub.com/
Excellent blog post. I certainly love this website. Keep it up!
https://israelnightclub.com/
Excellent blog post. I certainly love this website. Keep it up!
https://empress-escort.com/escort-girls-beer-sheva
Good post. I learn something totally new and challenging on websites I stumbleupon every day. Its always exciting to read articles from other writers and practice a little something from other sites.
https://iloveroom.co.il/room/דירות-דיסקרטיות-בקריות/
Greetings! Very useful advice within this article! Its the little changes that make the most significant changes. Thanks a lot for sharing!